Skip to main content

KUM ZA CHHUNGA MIZO HMEICHHIATE DINHMUN



 1. Tunhmaa an dinhmun : Kan pi pu te khan 'Hmeichhe finin tuikhur ral a kai lo', 'Hmeichhia leh uipui chu lo phun lungawi mai mai rawh se' tih leh 'Hmeichhe hna, hna ni suh, chakai sa, sa ni suh' tih te hi an ṭawng duh dan a ni a, hetaṭang hian hmeichhia te an dah hniam ṭhin zia a chiang viau awm e.

 Nula in inleng a neihin an mi ngei zawng tak pawh ni se, biak chhiat an ngaitheilo a, ngaihtheih loh chu sawi loh, thianglo hialin an ngai a ni. Khawvar tirh aṭangin hna an ngah nghal hle mai a, tuichawi, buhden, ei rawngbawl, chawei siam leh a seng fel. An kuta awm vek a ni. Pi pute hunlai kha chuan an eizawnna hi a inang ṭhûma, lo neih a niin an feh tlut tlut ringawt mai ṭhin a, chuvangin, Mizo hmeichhia te chuan hetia'ng nikhua hian feh tur mamawh zawng zawng hi an tihtura ngaih vek a ni a, an emin an phurh vek a ngai bawk ṭhin. Mipa chuan iptepui an ak ve hram chauh a ni.

 Feh haw'n kawngah lah hmeichhia chuan em khatin in lam mamawh an phur haw a, mipa chuan ruaka an zui loh pawhin thing te reuh te an pu ve hram chauh ṭhin.

 Zãnah nise, hmeichhiain la an kai a, nula phei chuan a chunga tarlan ang khian inleng te biak lumlam a lo ngai a, inleng ngah deuh tan phei chuan fin a ngai hle awm e.

 Inneih naah nise tunhma chuan hmeichhiain an thil neih ṭha ber ber an chhawm ṭhin a, mipa in an duh(loh) hun hunah an mâ a, 'Hmeichhia leh palchhia chu thlak ngâi a ni' tih chu an fiamthu thawh duh dan a niin in hmuhsitna lian tak niin a lang. Fiamthu in an sawi ṭhin. An thil neih miin lei rawn dil sela hmeichhia an lo ṭawng ve chuan an phalna aia tlawm fe in hralh an duh ngat ṭhin. Hei pawh hi in ngaihnepna lian tak a ni awm e.

 2. Tunhnua an dinhmun : Hmeichhia te hi tunah hi chuan an vannei tawh hle in a lang. IPC hnuaiah hian an dikna chanvo hi a tam hle a, chu'ng zinga tlem a zawng lo tarlang ila :

 a) Naupai, a nun chhanhim na atana a naupai tih tlak a ngai a nih loh chuan, a phalna leh remtih lohna a a naupai tih tlak luih sak a nih chuan section 313 IPC hmanga kum 10 thleng tan theihna a hrem theih a ni.

 b)  S. 354 IPC ah chuan hmeichhia te hminghliau zawnga beihna chi reng reng chu kum 2 thleng tan leh pawisa chawitir a hrem theih a ni.

 c) S. 372 leh S. 373 ah te chuan nawhchizuar tur a kumtlinglo hralh leh zawrh a khap tlat a ni.

 Tin, The Protection of Women From Domestic Violence Act, 2005-ah chuan hmeichhia ten humhimna tha tak an nei a. S.17 ah chuan in chhung ah hmeichhia ten chen reng theihna dikna chanvo an nei a, mipa ten an duh hun hunah chhan awm loa hnawhchhuah  leh hnawl ngawt a theih loh.

 Hei mai a ni lo.  Hmeichhia zahpah lo taka biak emaw chhawnchhaih chu lung in tan theihna khawp sual a ni tawh.

 Hmeichhia chu thubuai nei a nih a,  a thubuai chu bail theihloh ang chi ni mah se,  bail theih dan a awm a ni.

 Police dap ngaia an lo awm a nih pawhin an hmeichhiat pui te chauhin an dap thei a,  thubuai neiin Police Station a koh ngai chi pawh ni se hmeichhia chu ko ngawt mai loin an ina pan tur a ni zawk.

 An tana hamṭhatna tak pakhat chu eng thil pawh sawi se, dân chuan a ngai pawimawh em em a, kum tling lo khawih phei chu an duh reng vang pawh ni se lung in tan theihna (pawngsual) chu a ni hrim hrim. Hamṭhatna an dawn hi ṭhenkhat phei chuan remchanga la in mipa/an pasal te pawh thuneitu te hremtir ching an awm phah hial ta.

 Mizo hmeichhiate vanneih na tak pakhat chu Maumual rama Reception Center, Protective Home awm hi a ni awm e. He center hi kum 1990 a din daih tawh kha a ni a, a changtlungin thiamthil hrang hrang computer thlengin zir duh tan pawh a zir theih a ni.

 He hmuna awmte hi hmeichhe humsual dai te an ni tlangpui a, tunah hian changtlung zawka kalpui an tum mek bawk a ni.

 Tin, Universal Women Helpline chu englaipawhin telephone toll free hmangin 181-ah biak pawh theih reng anni bawk.

 3. An changkang ve ta hle mai : Engahmaha kan ngaih loh hmeichhia te chu an lo changkang ve ta in kohhran leh khawtlang mai bakah ram hruaina thlengin chanvo pawimawh tak tak an lo chelh ve ta.

 Politics lamah lah nise, hmeichhe minister hial kan nei ta. Tin, kan sorkar chuan VC/LC-ah leh Aizawl Municipal Corporation-ah hmeichhe tan seat researvation a siam sak a, hei vang hian an chanvo pawh a sang ve ta khawp mai.

 Hmeichhe tana seat hauh chungchangah hian mipa an la tluk loh zia tarlanna nia ngai an awm. Nimahsela, seat hauh sak an nih hma pawhin VC/LC te awmin VCP hial pawh an awm tho. Office hrang hrangah hmeichhia an tam zawk ta mai emaw tih mai turin an ther fur tawh a, bazar-ah nise hmeichhia an tam zawk tih a chiang reng. Mipa hnaah pawh mipa nazawng tih theihloh sa sah thlengin an khawih ta a, matrict result chhuakah lah topper hmeichhia an awm ta fo mai. Top ten-ah pawh a tam zawk nih chang an ngah hle mai bawk.

 Pathian Thu lamah ni se, nihna sang tak tak chelh an awm nawk tawh a, ramdangah phei chuan Mizo hmeichhia pastor hial an awm ta. Mizoramah chuan hmeichhe ordain upa an awm ngai lo a, thlan theih loh ni chiahlo mah se ziak loh dana 'thlan theih loh' tihna tluk hial niin a lang.

 He'ng zawng zawng hi Mizo te changkanna in hmeichhe dinhmun  chawikan nachang a hriat hnua thil thleng vek a ni.

 Lo changkang ta viau in lang mah se, awm nem zawk annihna anga dim te a dawm thiam a ṭul hle.

 4. Voh an mamawh em? : Tunlai hian hmeichhiate, an nihna ang tak a pawm a, an chanvo dik tak an hmuh theih nan a hmalatu 'feminist' an tih mai chuan nasa takin hma an la mek a.

 Hetih lai hian, kan Mizo hmeichhe activist (feminist) te hian, khawvel ramdanga Feminist pawlte thil ngiat apiang Mizorama lo lakchhawn tum ve zel chi pawh a niin a lang lo. Kan ram leh khawtlang mila kan hman thiam zawk a tul a ni. Ram rorelna Assembly leh Village Council/Local Council inthlanah te concession phut hi thil fuh ber niin alang lo. Hengah hian inthliarhranna ang chi a awm hran loa, India citizen danin a phut anga tling apiangte tan tel theihna a ni. Concession leh seat inruatsak sa ang hi chu tling lo chung inhnawhluh tumna a ang mah mah in a hriat. Ram siamthatna tur kawk zo in a lang lo.  Central Sorkarin a lo ruahman anih pawhin, kan rama kan tih loh zawk a ṭha maithei. Hei ai chuan, hmeichhiate politics huanga hnarkaitu ni ve thei ngei tur in chher hriam a pawimawh zawk in a hriat.

  India ramah hian politics kalphung chu hmeichhiate kuta awm deuh thaw chang pawh a awm hial! Indira Gandhi (L), Sonia Gandhi, Jaya Lalitha, Mamta Banerjee etc te’n India politics an kawih her theih zia kan hre vek mai. Hetiang bawk hian kan Mizo hmeichhiate pawh hian tumna (will) an neih phawt chuan, Mizoram politics hi an thlak danglam thei ngei ang.

 Hetih lai hian, kan Mizo hmeichhiate hian kawng engkimah mipate mawhphurna lak ang erawh anla ngam ve ngei tur a ni.

Comments

Popular posts from this blog

CHANCHINBU MAN KHAWN A HUN LEH DAWN TA

  Thlatina Inrinni hnuhnung ber hian chanchinbu man khawn a ni tlangpui a, thlathar Inrinni hmasa ber leh remchang danga khawn pawh kan awm zeuh zeuh bawk. Thla a lo tawp (Inrinni hnuhnung ber) leh takah hian chanchinbu man pek lamah tan i la teh ang u. Kan chanchinbu hi thla khat lak man cheng 30 kan ti a ni a, heti hian a mah leh a mah a intum tawk vel viau a ni. A man pawh a lut tha tlangpui a, a lawmawm. Chutihrualin, pek lam ngaihsak lutuklo kan awm leh zeuh thin erawh a zialo thin khawp mai. Chanchinbu hi naupang semtir thin a ni a, a man khawn thu-ah pawh anni hian an keng tlang mai thin. Naupang an nih avang tak hian thenkhat hian zahlo taka lo tawngkhum in 'min pe ngai silo a, a man khawn hre hlur ringawt mai' tih an hlawh fo niawm tak a ni.  Thenkhat chhiar duh si a man pe duh manglo te pawh an awm niin a semtute hnen atangin thu kan dawng fo. A zialo khawp mai. Tin, pe emaw intia pe silo te pawh a awm theih a nia. Naupang rilru thianghlim tak te an ni a, rilru sual ...

BIBLE CHHIAR

Lehkhabu, a kawm dum, a changtupa thihna ‘Bible’ kan tih mai hi hi khawvela lehkhabu darh zau leh copy pawh tam ber a ni awm e.  He lehkhabu hi chatuan nunna kawng min kawhhmuhtu lehkhabu hlu tak a nih avangin chhiar ngei tur a ni a; a chhiar ve lo pawh chhiar tura in fuih a tul bakah hnam hnufual zawk te pawh chhiar tur chhawp chhuah sak theih hi a tul ngawt mai. Chutiang atana mi thahnemngai tlem azawng an awm pawh hi a tihzia e. Tunhma chuan nitina chhung inkhawm nei thin kan nia; (tunah erawh ‘tunlai chuan mihring kan tul tawh a’ tih chhuanlam tute zingah ka tel ve ta.) chu’ng lai chuan ka pa hian kumthar project-ah ka u hnenah Thuthlung Thar bu pumpui hi chhiar chhuak turin a tia;  kei Chanchin Tha bu li te, tin, ka naute pahnih chu Sam bu chhiar turin a ti bawk. Ka unau dangte khan ka pa  ngenna kha an ti hlawhtling ta em? ka hre ta chiah l’aw, kei erawh chuan ka tih hlawhtlin mai bakah Thuthlung Thar zawng zawng chu ka chhiar ta vek a, ka tui tak zel avangin Thu...